Interwencja na poziomie I – Czy dzieje się coś niepokojącego?
Zwykle rodzice potrafią odróżnić typowe zachowania związane z wiekiem dojrzewania od tych, które wskazują na pojawienie się problemu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pojawiające się sygnały ostrzegawcze nie wzbudzają podejrzeń rodziców. W takich przypadkach dorośli najczęściej myślą, że niepokojące zachowania nastolatków są typowym wyrazem dojrzewania i w związku z tym „same znikną”, gdy ich dziecko wydorośleje. Uśpiona w takich okolicznościach czujność rodzica może sprzyjać nasilaniu się ryzykownych i problemowych zachowań u nastolatka. Co w takim razie powinno wzbudzić większą czujność lub zaniepokoić rodzica/opiekuna nastolatka?
Sygnały ostrzegawcze
Przeczytaj pełną listę sygnałów, których występowanie może świadczyć o pojawieniu się problemu w życiu nastolatka. Pamiętaj, że opisane sygnały mogą (ale nie muszą) wskazywać nie tylko na picie alkoholu, ale i na inne zachowania ryzykowne podejmowane przez nastolatka (np. eksperymentowanie z narkotykami).
- znaczna chwiejność emocjonalna, częste zmiany nastroju
- wagary
- znikanie bez wiedzy z domu
- późne powroty do domu (poza ustaleniami)
- pogorszenie wyników w nauce
- problemy z zachowaniem w szkole
- zmiana towarzystwa, „ukrywanie” nowych znajomych
- nagłe zmiany w wyglądzie, np. przekrwione oczy, skoki wagi
- zaniedbywanie nawyków higienicznych
- nagłe zmiany w ubieraniu się
- rezygnacja z dawnych zainteresowań, pasji, kontaktów
- kłopoty somatyczne (np. bóle głowy, żołądka itp.)
- zmiana nawyków związanych z zasypianiem
- unikanie kontaktów rodzinnych
- niechęć do rozmów z najbliższymi, zamykanie się w sobie
- kłamstwa
- zapach alkoholu
- kradzieże (np. drobnych sum z domu) bądź zgłaszanie, że to ono zostało okradzione, zgubiło pieniądze na bilet itp.
- przemykanie się do swojego pokoju po powrocie do domu
- reagowanie rozdrażnieniem na próby podjęcia rozmów o alkoholu
Jeżeli w zachowaniu swojego dziecka odnajdujesz choć część z przedstawionych powyżej sygnałów ostrzegawczych, lecz nie masz tzw. twardych dowodów, oznacza to konieczność podjęcia życzliwej i poważnej rozmowy z dzieckiem. Temat alkoholu – tak jaki inne kwestie – nie powinien być w rodzinie tematem tabu.
Interwencja: Sprawdź, co się dzieje – przeprowadź rozmowę
Pamiętaj, że ma to być rozmowa, a nie połajanka, przesłuchanie, oskarżanie czy moralizowanie. Rozmowa, w której dziecko usłyszy, że jest kochane i ważne, odczuje bliskość, autentyczną troskę i niepokój rodzica oraz będzie czuło się szanowane. To pomoże rodzicowi w nawiązaniu z dzieckiem porozumienia i wesprze budowanie bliskiej relację z nim.
Przyjmij zasadę: mów od serca używając rozumu
W trakcie rozmowy:
- Wysłuchaj uważnie tego, co ma do powiedzenia dziecko. Nie przerywaj mu i nie komentuj.
- Powiedz dziecku, jakie jest twoje stanowisko w sprawie alkoholu i innych używek (zdecydowane NIE).
- Uzasadnij swoje stanowisko (np. Chcę twojego dobra i dlatego nie mogę pozwolić na to, żebyś sobie szkodził pijąc alkohol).
- Wytłumacz dziecku, jakie ryzyko wiąże się z piciem alkoholu w okresie nastoletnim.
Nastolatki a alkohol
Nawet z pozoru niewielka ilość alkoholu, która w przypadku osób dorosłych jest nieszkodliwa, u nastolatka:
- może prowadzić do zaburzenia pracy mózgu – obniżenia zdolności uczenia się, logicznego myślenia, zapamiętywania
- niesie poważne ryzyko innych szkód – wypadków, konfliktów z prawem, zwiększa możliwość stania się ofiarą przestępstwa (gwałtu, pobicia, kradzieży itp.)
- niesie ze sobą ryzyko uzależnienia się oraz innych problemów w przyszłości – jest ono czterokrotnie wyższe u osób pijących przed 15 rokiem życia niż u tych, które zaczęły pić po 18 roku życia
- Przypomnij (bądź ustal, jeśli to dotąd nie nastąpiło) zasady dotyczące alkoholu; uprzedź o konsekwencjach w przypadku ich złamania.
- Porozmawiaj z dzieckiem o powodach, dla których sięgało po alkohol, np. o wpływach grupy rówieśniczej i o tym, jak sobie z nimi radzić.
- Zapewnij dziecko o swoim wsparciu i gotowości pomocy.
Joanna Sakowska
Aneta Zdunek
Paulina Pietrzak