Rozwój dziecka w okresie przedszkolnym: rozwój fizyczny i psychologiczny

Rozwój fizyczny

Przedszkolak doskonali zmysł równowagi oraz koordynację ruchową: biega, skacze, wspina się, tańczy, jeździ na hulajnodze oraz rowerze. Coraz lepiej idzie mu manipulowanie zarówno dużymi, jak i małymi przedmiotami, jego ruchy są coraz bardziej precyzyjne: łapie piłkę, układa klocki, rysuje, wycina, nawleka korale na nitkę, je przy pomocy sztućców, nalewa sobie picie do kubka.

Wszystko to go cieszy, sprawia, że czuje się silny i gotowy do dalszego odkrywania. Nie wolno go tego pozbawiać, wręcz przeciwnie – warto dziecko do tego zachęcać dbając o podstawowe bezpieczeństwo. Maluch w tym wieku przemieszcza się sprawniej niż myśli, nie zdając sobie sprawy z zagrożeń: może wbiec pod samochód, wypaść z okna czy włożyć palce do kontaktu.

Ciało, jego działanie i doświadczenia z nim związane stają się także przedmiotem zainteresowania i eksploracji dziecka. Na tym etapie ważne jest, aby dorośli zaspokajali ciekawość dziecka dotyczącą różnych aspektów funkcjonowania ciała, ale rozmawiali też z dziećmi o granicach z nim związanych. O tym m.in., że niektóre części ciała są czymś bardzo osobistym, nie wystawiamy ich na widok publiczny, inni nie powinni mieć do nich dostępu bez zgody dziecka. Nawiązując kontakt czy to z dorosłymi, czy rówieśnikami, musi pamiętać, że te zasady cały czas obowiązują. 

Zadania rodziców:

• Pozwól dziecku eksplorować świat w bezpiecznych warunkach: biegać, pocić się, brudzić się, przewracać.
• W kwestiach związanych z bezpieczeństwem nie ma miejsca na kompromisy – powtarzaj zasady i bezwzględnie ich przestrzegaj!
• Wspieraj samodzielność, zamiast wyręczać, pokazuj, jak coś zrobić: czyli jak się samemu ubrać, umyć zęby, posprzątać zabawki, nakryć do stołu, zamieść podłogę, jeść sztućcami.

Bądź cierpliwy/cierpliwa, nie krytykuj, jeśli się nie udało – zachęcaj do spróbowania jeszcze raz.

• Podczas wspólnych aktywności (np. gotowanie, zakupy, wieczorna toaleta) przekazuj wiedzę na temat zdrowego stylu życia, kształtuj nawyki związane z odżywianiem się i troską o higienę.
• Nie karm „niejadka” podczas oglądania filmów animowanych – dziecko odżywiane w taki sposób nie nauczy się rozpoznawać uczuć głodu i sytości, czerpać przyjemności z jedzenia i wspólnego biesiadowania z innymi. Lepiej dać mu możliwość wyboru potrawy (spośród zdrowych opcji, a nie np. słodyczy), zaangażować we wspólne przygotowywanie posiłku, przestrzegać stałych pór jedzenia.
• Ogranicz czas kontaktu z ekranem (telewizora, komputera, tabletu). Pół godziny dziennie lub w niektóre dni tygodnia lub to rozsądne granice kontaktu z technologiami dla przedszkolaka.

Rozwój psychologiczny

Rozwój poznawczy

Nareszcie nadszedł ten moment, gdy dziecko nie dość, że rozumie, co się do niego mówi, to potrafi powiedzieć, czego potrzebuje! Mowa dziecka stale się bowiem rozwija i wzbogaca, nie tylko o nowe słowa (ilościowo), ale i jakościowo – przedszkolak uczy się używać języka w poprawnych formach gramatycznych, artykułuje coraz więcej głosek. Rozwój mowy nie byłby możliwy, gdyby nie pamięć dziecka, choć nadal ma ona charakter głównie mimowolny – przedszkolak dopiero uczy się zapamiętywać to, czego chce. Podobnie jest z koncentracją uwagi: dziecko nie potrafi skupiać się przez dłuższy czas na jednym przedmiocie lub aktywności, jeśli nie są one dla niego interesujące.

Mózg dziecka w wieku 3-6 lat pracuje na najwyższych obrotach, ale jego sposób rozumienia świata znacznie różni się od myślenia człowieka dorosłego czy nawet starszego dziecka. Wiek przedszkolny charakteryzuje tzw. myślenie konkretno – wyobrażeniowe. Oznacza to, że dziecko postrzega świat przez pryzmat swoich zmysłowych doświadczeń, a myśląc znacznie częściej posługuje się obrazami niż słowami. Nie rozumie abstrakcyjnych pojęć, nie potrafi przejść od szczegółu do ogółu, przewidywać konsekwencji swoich działań, jeśli ich wcześniej nie doświadczało, ani przyszłych zdarzeń, jeśli nie wynikają one z rutynowego rozkładu dnia. Zdolność do kategoryzacji przedmiotów, zdarzeń, czy ludzi dopiero kształtuje się w oparciu o powiększającą się liczbę doświadczeń. Jednocześnie dzieci w tym wieku stają się zdolne do myślenia symbolicznego przejawiającego się w dziecięcych zabawach w postaci używania rekwizytów (patyk może być mieczem, śrubokrętem, łyżką itp.) oraz odgrywaniu ról. Przedszkolak posługuje się swoją dziecięcą „logiką”, która może być czasem zaskakująca dla dorosłych. Przejawami tej „logiki” są myślenie magiczne polegające na dopatrywaniu się związku przyczynowo-skutkowego tam, gdzie go nie ma („Pani przedszkolanka zachorowała, bo byłem na nią zły”) oraz przypisywanie przedmiotom i zjawiskom cech ludzkich i intencjonalności („Okropny, złośliwy but, który nie chce się założyć na nóżkę”). Charakterystyczną cechą myślenia w tym okresie jest także trudność z przyjęciem perspektywy drugiej osoby, czyli egocentryzm poznawczy. Dziecku trudno jest wyobrazić sobie, że ktoś może postrzegać coś zupełnie inaczej niż ono.

Zadanie rodziców:

Jeśli rozwój mowy dziecka jest opóźniony, artykulacja lub zasób słownictwa jest znacznie gorsza niż u rówieśników skonsultuj rozwój mowy dziecka z logopedą.
Słuchaj dziecka, zachęcaj do mówienia, dopytaj zanim uznasz, że „zmyśla” – pamiętaj, że jego „logika” jest zupełnie inna od Twojej.
Jak najczęściej zaspakajaj ciekawość dziecka – odpowiadaj na pytania, opowiadaj o tym, co się dzieje w otoczeniu, co robisz i dlaczego, o tym jak działa świat i ludzie.
Mów konkretnie – rozmawiając z dzieckiem odwołuj się do znanych mu sytuacji i doświadczeń, jeśli możesz pokaż to, o czym mówisz, narysuj, mów obrazowo, wymyśl opowieść z udziałem ulubionej zabawki lub bohatera bajki.