Rozwój dziecka w młodszym wieku szkolnym: rozwój poznawczy

Oto najważniejsze zdobycze poznawcze tego okresu:

• Koncentracja uwagi oraz zapamiętywanie (do tej pory mimowolne) stają się dowolne, czyli zależne od intencjonalnej decyzji. Pamiętajmy jednak, że jest to proces – możliwości dziecka w zakresie koncentracji na zadaniu, zwłaszcza nieinteresującym, są ciągle dość ograniczone, a także uwarunkowane temperamentem.
• Zapamiętywanie nie polega już tylko na mechanicznym odwzorowaniu informacji – dziecko rozumie to, co zapamiętało, bazując na rozumieniu zaczyna tworzyć strategie pamięciowe (np. w wierszyku najpierw jest opis lasu, a potem udekorowanej choinki).
• Myślenie przedszkolaka było bardzo osadzone w subiektywnym zmysłowym doświadczeniu, a w umyśle początkującego ucznia powstają reprezentacje pojęciowe, np. „nauczyciel” według dziecka w wieku przedszkolnym to jego „pani” z przedszkola oraz wychowawczynie pozostałych grup, dziecko w młodszym wieku szkolnym wie już, że „nauczyciel” to jego „pani”, ale także wiele innych nieznanych mu osób, które zajmują się uczeniem. Dziecko jest w stanie tworzyć kategorie pojęciowe, przechodzić od szczegółu do ogółu oraz klasyfikować obiekty, np. rozumie, że kanarek to odmiana ptaka, a wszystkie ptaki to zwierzęta. Potrafi także szeregować obiekty pod względem jakiejś cechy (np. wielkości) oraz zaczyna dostrzegać stałość pewnych cech (np. wody przelanej z butelki do szklanki jest nadal tyle samo).
• Dziecko na tym etapie rozwoju coraz lepiej radzi sobie z myśleniem przyczynowo-skutkowym – wnioskuje o możliwych przyczynach jakiegoś zdarzenia oraz próbuje przewidzieć jego skutki.
• W procesie myślenia następuje również decentracja – dziecko potrafi spostrzegać rzeczywistość z różnych perspektyw. Zdaje sobie więc sprawę z tego, że obiekt, który obserwuje, wygląda inaczej z różnych stron, że ktoś może inaczej interpretować to samo zdarzenie niż ono, nie posiadać na jakiś temat wiedzy, którą ono posiada (dlatego dzieci w tym wieku zaczynają nierzadko skutecznie kłamać).
• Wzrasta kompetencja językowa – dziecko w wieku wczesnoszkolnym ma nie tylko bogaty zasób słownictwa oraz umiejętność budowania przeważnie poprawnych pod względem gramatycznym i artykulacyjnym wypowiedzi, ale także potrafi dostosować je do kontekstu społecznego, np. inaczej rozmawia z nauczycielem niż z kolegami. Zaczyna rozumieć również ironię czy sarkazm.
• Umiejętność czytania, pisania oraz liczenia, czyli zdolność do przyswojenia i posługiwania się systemami symboli wskazują na rozwijającą się zdolność myślenia abstrakcyjnego.

Warto pamiętać, że dziecko w młodszym wieku szkolnym nie potrafi jeszcze bazować jedynie na tym, co można „zrobić w swoim umyśle”, potrzebuje konkretu – działania, manipulowania przedmiotami, konkretnych przykładów, które staną się podwaliną abstrakcyjnej umysłowej reprezentacji. Ma również problem ze zrozumieniem pojęć, które nie mają materialnego czy zmysłowego odpowiednika (np. wolność, społeczeństwo).

Zadania dla rodziców:

• Pozwól dziecku liczyć na palcach tak długo, jak tego potrzebuje. Dzieci w wieku szkolnym najlepiej uczą się poprzez doświadczenia i konkretne działania, nie wymagajmy od nich zbyt wcześnie wyłącznie pracy intelektualnej i myślenia abstrakcyjnego.
• Zadbaj o czas na zabawę. Ona pozwala odreagować fizyczne napięcia i silne emocje. Poprzez zabawę można zdobywać wiedzę, uczyć się współdziałania i doskonalić rozmaite umiejętności szkolne.
• Pamiętaj o aktywności ruchowej. Uczniowie potrzebują znacznie więcej ruchu niż 2 lekcje wychowania fizycznego w tygodniu, bo zmiana trybu życia na siedzący oraz ciężki tornister sprzyjają wadom postawy.
• Obserwuj, jak dziecko radzi sobie z czytaniem, pisaniem, liczeniem. Pierwsze lata szkoły to moment, gdy mogą zacząć się przejawiać specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia). Im szybciej dziecko dostanie odpowiednie wsparcie, tym mniejszy będzie ich negatywny wpływ na wyniki w nauce w przyszłości, samoocenę i motywację do nauki.