Fobia szkolna u dzieci i nastolatków – cz. I (o metodach pomocy i leczenia)

Co to jest fobia szkolna i jakie są jej objawy?

Fobia szkolna jest zaburzeniem lękowym, które określa się również jako nerwicę szkolną. Objawia się silnym lękiem przed pójściem do szkoły, mimo iż inne osoby nie uważają tej sytuacji za zagrażającą. Do dziecka dotkniętego fobią nie przemawiają żadne racjonalne argumenty. Lęk, jaki przeżywa, skupia się wokół obaw związanych z kontaktami ze szkolnymi rówieśnikami i nauczycielami, negatywną oceną i osądem przez innych, odrzuceniem, kompromitacją i ośmieszeniem w sytuacji wyrwania do odpowiedzi. Atak paniki może być spowodowany samym nawet wyobrażeniem sobie sytuacji, w której dochodzi do kontaktu z otoczeniem.

Dolegliwości dziecka w napadach fobii szkolnej

• Bóle brzucha.
• Nudności, wymioty.
• Drżenie mięśni i dłoni.
• Nadmierna potliwość ciała.
• Rozstrój żołądka.
• Duszności mogące prowadzić nawet do omdleń.
• Przyspieszone bicie serca.
• Atak paniki.

Objawy te zwykle pojawiają się przed wyjściem dziecka z domu do szkoły, ale mogą utrzymywać się znacznie dłużej podczas jego pobytu w placówce. Rodzice mogą także zaobserwować inne niepokojące objawy, które wcześniej nie występowały lub pojawiały się u dziecka sporadycznie. Należą do nich takie zachowania, jak wymienione poniżej.

• Wystąpienie moczenia nocnego.
• Zaburzenia snu.
• Tiki (czyli krótkie, niekontrolowane, mimowolne ruchy określonej części ciała, np. mruganie powieką, wystawianie języka, marszczenie czoła). Dziecko nie ma możliwości powstrzymania tików. Dolegliwość ta może mieć charakter przejściowy, ale może też nawracać w przypadku przeżywania przez dziecko dalszych stanów napięć, lęku, czy innej formy stresu.
• Płaczliwość.
• Zachowania agresywne lub przeciwnie – wycofujące się (dziecko zaczyna być zamknięte w sobie, izoluje się od rówieśników, częściowo także od domowników).
• Wagarowanie.
• W przypadku nastolatków – ucieczka w zachowania ryzykowne, takie jak: palenie papierosów, picie alkoholu, sięganie po narkotyki lub/też zamykanie się w świecie gier komputerowych i portali społecznościowych.

Przedłużające się sytuacje stresogenne mogą również skutkować depresją (problem ten dotyka też młodsze dzieci) i podejmowaniem prób samobójczych.

Dolegliwości, jakie prezentuje dziecko przed pójściem do szkoły, mogą początkowo zaniepokoić rodziców, którzy skłonni są pozwolić mu pozostać w domu. Kiedy dziecko otrzyma taką zgodę, wówczas w jego samopoczuciu następuje całkowita zmiana i wszystkie, dotąd obserwowane przez rodziców objawy, ustępują. Rodzice często nie wiedzą co robić w takiej sytuacji, która początkowo wyglądała dość dramatycznie – czy znowu pozwolić dziecku zostać w domu, czy wymusić na nim pójście do szkoły? To, jaką podejmą decyzję może w znaczącym stopniu poprawić funkcjonowanie dziecka lub utrwalić objawy fobii.

Odpowiedź na pytanie, co robić w takiej sytuacji oraz w przypadku innych problemów, znajdzie się w odcinku poświęconym formom pomocy dzieciom z fobią szkolną.