Ciąża bez alkoholu – najlepsza inwestycja w zdrowie dziecka

Przyszli rodzice nadal często nie zdają sobie sprawy, że nawet najmniejsza ilość alkoholu wypita przez kobietę w czasie ciąży może wywołać nieodwracalne szkody w organizmie rozwijającego się dziecka. Zdarza się, że podzielają powszechne, choć nieprawdziwe przekonania, że jedna mała lampka wina nie zaszkodzi, a pomoże się zrelaksować przyszłej mamie, wypicie toastu na urodzinach u przyjaciół nie ma znaczenia lub że picie może zaszkodzić dziecku tylko w pierwszych tygodniach ciąży. Czasami wierzą reklamie przekonującej, że każde piwo bezalkoholowe jest stuprocentowo bezpieczne dla kobiet w ciąży. Bywa też tak, że w środowisku przyszłych rodziców alkohol jest nieodłącznym towarzyszem codziennego życia, a ciąża nie jest powodem do rezygnacji z picia. Wszystkie te sytuacje mogą prowadzić do poważnego zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia dziecka, ponieważ NIE MA BEZPIECZNEJ DAWKI ALKOHOLU, którą można spożywać w ciąży.

Dlaczego kobiety piją w ciąży?

Mimo zagrożeń, z prowadzonych na terenie polski badań wynika, że około czterdzieści procent kobiet nie rezygnuje całkowicie z picia alkoholu w trakcie ciąży. Najczęściej dlatego, że nie wiedzą, że są w ciąży albo nie mają świadomości, że nawet okazjonalne picie może stwarzać ryzyko dla prawidłowego rozwoju dziecka. Alkohol jest dla wielu osób częścią stylu życia i sięganie po lampkę wina przez ciężarną często nie jest postrzegane jako szkodliwe. Czasami sięganie po alkohol może być spowodowane nawykiem radzenia sobie w ten sposób ze stresem i trudnymi wydarzeniami życiowymi, czy po prostu przyzwyczajeniem. W przypadku kobiet, które piją w sposób ryzykowny albo są uzależnione od alkoholu, ciąża jest okresem, w którym powinny one otrzymać specjalistyczną pomoc i wsparcie, ponieważ utrzymanie abstynencji dla dobra rozwijającego się dziecka może okazać się bardzo trudne.

Co warto wiedzieć planując ciążę?

Spożywanie alkoholu w dużych ilościach może wpływać na płodność i utrudniać kobiecie zajście w ciążę. Niektóre badania wskazują, że picie dużych ilości alkoholu przed zajściem w ciążę może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka poronienia. W Polsce tylko ponad połowa badanych kobiet zadeklarowała, że przygotowując się do ciąży zrezygnowały z alkoholu, podczas gdy aż osiemdziesiąt procent kobiet przestało palić (Małecka-Włoch, 2015).

Zrezygnowanie z alkoholu w okresie planowania ciąży jest o tyle istotne, że kobiety o ciąży dowiadują się najczęściej około czwartego – szóstego tygodnia jej trwania. Picie alkoholu może zwiększać w tym okresie ryzyko poronienia. Nie ma bezpiecznego sposobu picia w ciąży. Niezależnie od tego, czy kobieta wypije lampkę wina, czy trochę piwa – co może uważać za bezpieczne – za każdym razem wprowadza do swojego organizmu ten sam alkohol, który niezależnie od rodzaju trunku równie toksycznie może wpłynąć na rozwijający się płód. Dlatego, dbając o zdrowie dziecka, kobieta powinna odstawić alkohol przed podjęciem próby zajścia w ciążę.

Co więcej, nawyki mężczyzn również mają wpływ na zdrowie ich przyszłego dziecka. Picie alkoholu przez ojca w okresie przed zajściem kobiety w ciążę okazało się być powiązane z niższą wagą urodzeniową, zmniejszoną objętością mózgu dziecka i upośledzeniem jego funkcji poznawczych (Day, Savanti i in., 2016). Tak więc mężczyźni planujący dziecko również powinni pomyśleć o znacznym ograniczeniu spożywania alkoholu.

Jak alkohol wpływa na rozwijający się płód?

Każda ilość alkoholu, którą wypije kobieta, przenika przez łożysko do krwi płodu – po około pół godzinie dziecko będzie miało tyle samo promili we krwi, ile ma jego matka. Picie alkoholu w ciąży zwiększa ryzyko poronienia albo wywołania przedwczesnego porodu. Picie trzech drinków tygodniowo w trakcie ciąży znacznie zwiększa ryzyko urodzenia martwego dziecka (Strandberg-Larsen i in., 2011).

Alkohol spożywany przez przyszłą matkę, nawet okazjonalnie, może uszkodzić mózg oraz inne układy i narządy dziecka, a zmiany te w przeważającej większości mają charakter trwały i dokonują się jeszcze przed urodzeniem dziecka. Picie alkoholu w ciąży naraża dziecko m.in. na niską wagę urodzeniową, uszkodzenie mózgu, opóźnienie wzrostu, wady serca i nerek oraz różnego rodzaju trudności rozwojowe w dzieciństwie.

Jedną z najpoważniejszych dla przyszłego rozwoju dziecka konsekwencji picia w ciąży jest wystąpienie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD) i najcięższej jego formy – alkoholowego zespołu płodowego (FAS). FASD charakteryzuje się nieodwracalnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, którego skutkiem mogą być zmiany na poziomie psychicznym i psychologicznym – opóźnienie w rozwoju psychicznym, zaburzenia zachowania, nadpobudliwość psychoruchowa, specyficzne trudności w uczeniu się i funkcjonowaniu. W FAS, oprócz powyższych zmian, widoczne są również zmiany fizyczne – opóźniony wzrost, zarówno w trakcie ciąży, jak i po urodzeniu, małogłowie, charakterystyczne zmiany w wyglądzie twarzy (spłaszczona twarz, małe oczodoły, krótki nos, wąska i mała szczęka). To, jak poważne będą uszkodzenia mózgu u dziecka zależy od ilości alkoholu wypitego przez matkę w ciąży (Klecka, 2016).

Chociaż uszkodzenia mózgu w okresie płodowym mają charakter trwały, można je łagodzić za pomocą zróżnicowanych i wielostronnych oddziaływań oraz zmniejszać ich negatywne skutki. Jednak dzieci z zespołem FAS, mimo intensywnej pracy terapeutycznej nadal będą miały trudności z pamięcią, koncentracją uwagi, poczuciem czasu, myśleniem abstrakcyjnym, łączeniem i wykorzystywaniem informacji, rozumieniem związków przyczynowo-skutkowych czy plastycznością myślenia. Bardzo często mają też problemy z przestrzeganiem norm społecznych. FASD i FAS to zespoły chorobowe spowodowane tylko i wyłącznie spożywaniem alkoholu w czasie ciąży, a uchronić dziecko przed FAS może tylko rezygnacja z picia alkoholu w tym okresie.

Przydatne linki:

Ogólnopolskie kampanie społeczne:

• „Ciąża bez alkoholu 2018”
• „Ciąża bez alkoholu”
• Lista placówek lecznictwa odwykowego