Zaburzenia odżywiania się u dzieci i młodzieży. Część II

Sytuacja Weroniki

Rodzice 12-letniej Weroniki zwrócili się o pomoc do psychologa w związku z nasilającym się problemem wybiórczości pokarmowej ich córki. Od wczesnych lat dzieciństwa dziewczynka odmawiała jedzenia wielu pokarmów, jednak od jakiegoś czasu zakres spożywanych produktów uległ znacznemu zawężeniu. Jednocześnie rodzice zauważyli, że w ostatnim okresie dziewczynka zaczęła odczuwać silny niepokój: Weronika martwi się o bezpieczeństwo swoje i swojej rodziny, coraz częściej dopytuje o ewentualne napady i kradzieże, których mogą w jej poczuciu doświadczyć. W trakcie rozmowy z psychologiem rodzice uświadamiają sobie, że problem z jedzeniem zaczął się u Weroniki po zabiegu usunięcia migdałów, który dziewczynka przeszła w wieku trzech lat. Na pierwszy rzut oka wydaje się zatem, że jej tendencja do niejedzenia ma charakter sytuacyjny i jest związana z silnym stresem, którego doświadczyła podczas zabiegu. Rodzice, gdy rozmowa przechodzi na temat dalszej rodziny, zauważają również, że podobny styl odżywiania się – z dużą wybiórczością i preferencją spożywania wciąż takich samych, tak samo przygotowanych posiłków – obserwują u babci dziewczynki. Dostrzegalny dla nich stał zatem również udział czynników dziedzicznych (cech osobowości), które mogą wpływać na to, jak dziś zachowuje się dziewczynka.

Opisana sytuacja ilustruje, że pod wpływem własnych emocji, np. niepokoju, rodzicom może być niekiedy trudno połączyć różne fakty z historii życia dziecka i rodziny. Co więcej, coś czemu dorośli mogą nie przypisywać istotnego znaczenia, dla dziecka może okazać się bardzo silnym przeżyciem, nawet jeżeli wprost ono tego nie wyraża (wpływ hospitalizacji na zachowania żywieniowe opisanej dziewczynki). Dlatego tak ważne jest, aby nie tylko z uwagą i wrażliwością przyglądać się pojawiającym się symptomom, ale i próbować spojrzeć na różne sytuacje z perspektywy dziecka.

W radzeniu sobie z lękiem Weronice mogłyby pomóc:

• rozmowa z dzieckiem o jej wizycie w szpitalu i nazwanie jej uczuć w tej sytuacji;
• regularna zabawa w szpital i odgrywanie ról lekarza oraz pacjenta;
• czytanie książek dla dzieci opisujących podobne doświadczenia;
• nazwanie tego, co rodzice widzieli (lęk związany z jedzeniem) i powiązanie jej trudnych emocji z doświadczeniem związanym z zabiegiem;
• regularne odzwierciedlanie uczuć dziewczynki w codziennych sytuacjach;
• ponowna wizyta w szpitalu już bez konieczności dokonywania żadnych inwazyjnych działań wraz z rozmową o tym doświadczeniu.

Świadomość wielu różnych powiązań aktualnego problemu z wydarzeniami z przeszłości oraz szerszym kontekstem – w tym wypadku rodzinnym – daje możliwość podjęcia optymalnych reakcji. Wraz ze wsparciem specjalistycznym (skoncentrowanym na poradzeniu sobie z trudnymi wspomnieniami zabiegu oraz wzmocnieniu dziewczynki) może przynieść dobre rezultaty w przyszłości.

Sytuacja Krzysztofa

Cała rodzina bardzo dobrze zna pasję 15-letniego Krzysia, jaką jest zdrowe odżywianie. Krzyś od dawna interesuje się gotowaniem i zdrowym trybem życia, tak jak jego najwięksi idole – wyczynowi sportowcy. Chłopak regularnie ćwiczy i zwraca dużą uwagę na to, co je. Do tego stopnia, że na żadnej rodzinnej uroczystości nie weźmie do ust niczego, czego sam by wcześniej nie przygotował. Bardzo dba o to, aby dostarczać swojemu organizmowi określoną ilość białek, tłuszczy i węglowodanów. Nie wychodzi więc z kolegami na pizzę, nie spędza wspólnie czasu przy posiłkach. Raczej unika takich sytuacji wiedząc, że spowodują wiele konfliktów i niepotrzebnych w jego odczuciu dyskusji. Woli w tym czasie sam poćwiczyć lub poczytać o nowościach w zakresie zdrowego odżywiania się. Jego rodzina się trochę martwi, bo Krzyś wcale nie „przybiera na masie” jakby tego chciał. Wydaje się, że staje się coraz słabszy i delikatniejszy. Daleko mu do wydolności i wytrzymałości sportowca. Nikt nie zwraca mu jednak uwagi, cała rodzina przesadnie uważa na to, co mu podaje czy proponuje. Czasami dochodzi do sytuacji, w których rodzice Krzysia wiozą jego ulubionemu wujowi specjalnie przygotowane posiłki (własnoręcznie zrobione, według przepisu chłopca), bo w innym przypadku pobyt chłopca u niego byłby niemożliwy. Cała rodzina trzymana jest przez jego trudność w szachu. Zaburzenie staje się realnym obciążeniem nie tylko dla samego chłopca, ale i jego bliskich. Rodzice czują, że utrzymywanie status quo na dłuższą metę będzie dla nich bardzo trudne i niszczące.

W poradzeniu sobie z sytuacją mogłoby pomóc:

• uświadomienie sobie własnego zaangażowania w utrzymywanie objawów syna i uczuć/przekonań z tym związanych;
• zdobycie informacji na temat zaburzeń odżywiania i procesu leczenia;
• rozmowa z chłopcem o znaczącej roli jedzenia w jego życiu i związanych z nimi emocjach;
• unikanie krytykowania i podważania wartości/znaczenia nawyków żywieniowych chłopca;
• mówienie o własnych uczuciach i potrzebach związanych z sytuacją;
• ułatwienie chłopcu zrozumienia natury problemu (np. poprzez posłużenie się przykładem innego sportowca cierpiącego na zaburzenia odżywiania);
• odwoływanie się do danych i faktów związanych z konsekwencjami zaburzeń odżywiania, np. wyczerpanie organizmu;
• okazywanie zrozumienia dla uczuć i pragnień chłopca w powiązaniu z momentem rozwojowym, w którym się znajduje (wpływ okresu dorastania na
• postrzeganie swoich możliwości, pragnienia i niepokoje z tym związane);
• wsparcie chłopca w szukaniu innych sposobów radzenia sobie z emocjami;
• znalezienie specjalistycznej pomocy.