Motywowanie dzieci do zdobywania nowych umiejętności. Pomocnik socjoterapeuty. Cz. II

Dokonując diagnozy funkcjonalnej dziecka bądź grupy zazwyczaj wyróżniamy w niej następujące obszary:

• zasoby, czyli mocne strony;
• przeżywane trudności, czyli tzw. diagnoza problemowa;
• potrzeby wynikające z określonych trudności;
• plan działania, czyli oddziaływania mające na celu odpowiedzieć na wyróżnione potrzeby i zminimalizować problemy.

W diagnozie warto znaleźć miejsce na określenie umiejętności, którymi dziecko już sprawnie się posługuje (zasoby) oraz takie, których jeszcze nie opanowało w dostatecznym stopniu i zapisać je, jako cele w planie działania. Myślenie w kategoriach umiejętności może znacznie ułatwić pracę z dzieckiem i grupą oraz uczynić ją bardziej efektywną, ponieważ mówienie o umiejętnościach, jest dla dziecka zdecydowanie bardziej przystępne, niż mówienie o problemach. Dzieci wolą słuchać o osiągnięciach, które są w ich zasięgu niż o tym, z czym sobie nie radzą. Ponadto zdobywanie nowych kompetencji i odnoszenie sukcesów wpisuje się w ich naturalne tendencje rozwojowe. Opanowując nowe umiejętności, dzieci szukają informacji o sobie, próbują siebie określać, budują obraz własnej osoby, kształtują tożsamość.

Przeformułowanie problemów na umiejętności jest szczególnie ważne w przypadku dzieci, które przeżywają wiele trudności i porażek z powodu niepełnosprawności, obniżonych możliwości intelektualnych bądź fizycznych, problemów natury emocjonalno–społecznej czy trudnej sytuacji rodzinnej. Słyszą one od innych ludzi (np. w domu, na podwórku, w szkole) wiele negatywnych informacji o sobie. Trudności i wymagania z perspektywy dziecka wydają się nie mieć końca, co często wpływa na obniżenie samooceny i motywacji do pracy. Niektóre dzieci odnajdując siebie w takiej sytuacji, czują się bezradne i bez szans wobec oczekiwań otoczenia.

Zmiana problemów na wyzwania

Przykładowy komunikat kierowany do dziecka, które ma problemy z czytaniem, mógłby wyglądać następująco:

Rozważmy teraz różne przykłady trudności, z jakimi borykają się dzieci, określić potrzeby, jakie się za nimi kryją oraz umiejętności, których opanowanie stanowiłoby odpowiedź na wyróżnione potrzeby.

• Trudności: Mówi o sobie, że nic nie potrafi i nic nie wychodzi mu dobrze. Z tego powodu nie podejmuje nowych wyzwań.
• Potrzeby: Pozytywne myślenie o sobie. Podniesienie poczucia własnej wartości.
• Umiejętności: Dostrzeganie własnych zalet, zdolności, sukcesów.

• Trudności: Przerywa wypowiedzi innych osób podczas grupowych rozmów.
• Potrzeby: Uwaga i uznanie. Skupienie.
• Umiejętności: Aktywne słuchanie. Koncentrowanie uwagi.

• Trudności: Niechętnie uczy się historii. Otrzymuje z tego przedmiotu słabe stopnie.
• Potrzeby: Wiara we własne siły i zdolności, w możliwość zdobycia potrzebnej wiedzy i poprawienia ocen. Potrzeba sukcesów w nauce.
• Umiejętności: Wytrwałość w nauce historii. Korzystanie z proponowanego wsparcia.

• Trudności: Podczas wycieczek zachowuje się hałaśliwie, odchodzi od grupy, chowa się.
• Potrzeby: Poczucie bezpieczeństwa podczas wyjść. Radzenie sobie w nowych miejscach i sytuacjach.
• Umiejętności: Skupienie i zaangażowanie podczas wycieczek.