Wsparcie dziecka w spektrum autyzmu na etapie edukacji przedszkolnej: znaczenie relacji

Znaczenie autorefleksji

Zachowanie i reakcje wychowawcy stanowią ważny wzór do naśladowania dla dzieci przedszkolnych. Małe dzieci zdecydowanie częściej uczą się przez obserwację i naśladowanie, aniżeli przez to, co słyszą od dorosłych. Z tych powodów w pracy z dziećmi warto zacząć od przyglądania się sobie – od zadawania sobie pytań, zastanawiania się, dlaczego dana sytuacja powoduje w nas frustrację, jakie nasze przekonania stoją za danym sposobem myślenia, czy towarzyszące danemu zdarzeniu myśli nam służą i czy są adekwatne do oczekiwań, jakie stawiamy naszym przedszkolakom. Bycie uważnym na przeżywane emocje i sygnały płynące z ciała pozwala nam nie tylko w byciu wrażliwym na nasze reakcje i w ich modyfikowaniu, ale również dostarcza wiedzy o tym, co może przeżywać dziecko. Jest to szczególnie ważne w pracy z osobą w spektrum, gdyż najczęściej ona sama nie jest w stanie zakomunikować swoich przeżyć innym. Warto również pamiętać, że w pracy z dziećmi w spektrum nauczyciele doświadczają wielu nieznanych wcześniej i trudnych sytuacji, które mogą wywoływać niepokój i lęk, i wpływać na ich relację z podopiecznym. Ważne, by w obliczu takiej sytuacji mieli się oni do kogo zwrócić po wsparcie, np. do zespołu specjalistów pracujących w placówce i/lub superwizora.

Dziecko z autyzmem – na początku relacja

Każdy proces edukacyjno-terapeutyczny powinniśmy zacząć od zadbania o relacje z dzieckiem. Ważne byśmy w takim kontakcie wykazali się dużą uważnością i ciekawością. Każda osoba w spektrum autyzmu jest niepowtarzalna. Stawiając na ciekawość i uważność zwiększamy przede wszystkim szanse otwarcia się dziecka na relacje z nami, a dbając o relacje mamy szansę na poznanie jego potrzeb i podjęcie adekwatnych działań. Dzieci ze spektrum często, z powodu swojej odmiennej ścieżki rozwojowej i odmiennych potrzeb sensorycznych oraz motorycznych, mogą potrzebować więcej czasu na adaptację i zbudowanie relacji z dorosłymi, a także z rówieśnikami. Warto o tym pamiętać uzbrajając się w cierpliwość, życzliwość i szacunek dla wyjątkowego tempa rozwoju każdego dziecka z osobna.

Praca z dzieckiem ze spektrum – obowiązki wychowawcy

Wraz z pojawieniem się dziecka w placówce otrzymujemy najczęściej orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, z którym jesteśmy zobowiązani się zapoznać w określonym rozporządzeniem terminie. Czas, kiedy budujemy relacje z dzieckiem i je obserwujemy, to również czas, w którym możemy stopniowo koncentrować na uzupełnieniu Wielospecjalistycznej Oceny Poziomu Funkcjonowania Ucznia (WOPFU), na bazie której (oraz zaleceń zawartych w orzeczeniu) jesteśmy zobowiązani w ciągu 30 dni od otrzymania orzeczenia stworzyć Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET). Tworzymy go zawsze w odniesieniu do danego etapu edukacyjnego i co semestr oceniamy – sprawdzamy, co z danych zaleceń udało się zrealizować, a także jak dalece podjęte działania okazały się wspierające dla optymalnego rozwoju dziecka. Warto skoncentrować się na umiejętnościach ważnych dla danego etapu. Podczas konstruowania IPET-u warto uwzględniać uwagi, sugestie i potrzeby opiekunów dziecka. Ich aktywny udział w pracach zespołu i zaangażowanie w działania na rzecz poprawy funkcjonowania dziecka pozwala zobaczyć jego sytuacje z innej perspektywy i zwiększa możliwości wsparcia systemu rodzinnego i przedszkolnego.