Dobry kontakt, trzymanie się jasnych zasad i rozmawianie o skutkach picia alkoholu zapobiegają jego używaniu przez młodzież, cz. 2.

Częstotliwość komunikacji była natomiast mierzona liczbą prowadzonych przez ostatnie 12 miesięcy rozmów na temat konkretnych problemów związanych z używaniem alkoholu, takich jak: negatywne konsekwencje picia, zasady dotyczące utrzymywania abstynencji, sposoby przeciwstawiania się presji rówieśników. Na podstawie odpowiedzi udzielanych przez respondentów podzielono rodziców na pięć grup. W pierwszej grupie znaleźli się rodzice, którzy byli postrzegani przez nastolatków jako opiekunowie mający przyzwalający stosunek wobec picia alkoholu. W niewielkim stopniu wprowadzali zasady związane zakazem jego używania u progu statystycznej inicjacji alkoholowej nastolatków – w 12. roku życia dziecka. Ich postawa nie zmieniała się wraz z wiekiem dziecka. Jednocześnie jakość komunikacji z nimi była nisko oceniania przez nastolatków. W drugiej grupie znaleźli się rodzice, którzy w swojej praktyce wychowawczej w wysokim stopniu stosowali zasady związane z zakazem picia alkoholu, a ich jakość komunikacji z nastolatkami i częstotliwość rozmawiania o alkoholu oceniane były jako wysokie. Wraz z wiekiem dziecka (po 12. roku życia) nieznacznie jedynie spadała restrykcyjność dorosłych. W trzeciej grupie znaleźli się rodzice, którzy w umiarkowanym stopniu stosowali zasady o nieużywaniu alkoholu, a z wiekiem dziecka stawali się w sposób wyraźny („umiarkowanie silny spadek”) mniej restrykcyjni. Od początku jakość ich komunikacji z dzieckiem i częstotliwość rozmawiania o alkoholu były oceniane na niskim poziomie. W czwartej grupie rodzice od samego początku w niskim stopniu stosowali zasady związane z używaniem alkoholu, co jeszcze ulegało wyraźnemu spadkowi w kolejnych latach dorastania dziecka. Poświęcali natomiast coraz więcej czasu komunikacji z nastolatkiem. Grupę piątą cechowała największa stabilność w zakresie stosowanych praktyk rodzicielskich. Zasady od początku były wprowadzone w wysokim stopniu i nieznacznie rozluźniały się wraz z dorastaniem nastolatka. Natomiast jakość i częstotliwość komunikacji utrzymywały się na wysokim poziomie na kolejnych latach życia dziecka. Częstotliwość rozmów była nieco niższa niż w grupie drugiej i nieco niżej od niej oceniona została jakość komunikacji przez nastolatków niż w grupie drugiej. Oba wskaźniki pozostawały cały czas jednak wyraźnie wyższe aniżeli w pozostałych grupach (Koning, 2012).

Największy wskaźnik picia alkoholu przez młodzież w wieku 12 lat, który nasilał się wraz z wiekiem, został potwierdzony w grupie pierwszej, a więc w tej, w której rodzice cechowali się, zdaniem nastolatków, przyzwalającym stosunkiem do alkoholu. Drugi największy wskaźnik picia z tendencją do nasilania się wraz z wiekiem odnotowano w grupie czwartej, a kolejny – w trzeciej. W tej ostatniej, nastąpił najbardziej gwałtowny wzrost spożywania alkoholu wśród młodych ludzi po 12. roku życia, przy jednoczesnym najsilniejszym spadku restrykcyjności rodziców. Najmniejszy wskaźnik używania alkoholu potwierdzono w grupach: w drugiej i w piątej. Tym, co łączyło obie grupy, było zachowanie względnej stabilności i stałości w postawie rodziców wobec alkoholu i komunikacji z dzieckiem, która utrzymywała się na wysokim poziomie.

We wszystkich grupach w mniejszym lub większym stopniu nastąpił spadek restrykcyjności rodziców. Jest to powszechna tendencja, którą potwierdzają różne badania dotyczące rodzicielstwa w okresie dojrzewania dziecka. Najprawdopodobniej rodzice stają się po prostu mniej surowi uwzględniając dążenie nastolatków do uzyskania większej autonomii i niezależności (za: Koning, 2012).

Podsumowanie

Badania wskazują, że nawet częstsze rozmawianie o skutkach i szkodliwości alkoholu z nastolatkami nie jest wystarczające, kiedy nastolatek zaczyna coraz bardziej eksperymentować z alkoholem. Wprowadzanie zakazów bez utrzymywania dobrego kontaktu z dzieckiem i bez rozmów z nim o alkoholu również nie odnoszą najlepszego efektu. Wszystko wskazuje na to, że najskuteczniejszym rozwiązaniem jest wprowadzenie od samego początku restrykcyjnych zasad oraz utrzymywanie otwartej, bazującej na wzajemnym zrozumieniu komunikacji z dzieckiem połączone z rozmawianiem z nim o zagrożeniach związanych z używaniem alkoholu w młodym wieku. Otwarta komunikacja oznacza jednocześnie zgodę rodziców na wyrażanie przez nastolatka swojego sprzeciwu wobec zakazów, kwestionowanie i poddawanie w wątpliwość stanowiska rodziców. Zasady dotyczące niepicia alkoholu przez nastolatków powinny być jasne i umotywowane przez rodziców. Jeżeli pobudki, które kierują dorosłymi, będą zrozumiałe dla młodych ludzi, będą oni bardziej skłonni ich przestrzegać.

Wyniki badań potwierdzają, jak dużą rolę pełnią rodzice i opiekunowie w zapobieganiu zachowaniom ryzykownym młodzieży. Dlatego powinni oni być kluczowym adresatem działań profilaktycznych.